درمان اسکار یا جای زخم

پوست یک اندام یکپارچه و بدون درز است که مانند لباسی نازک از اندام‌های ارزشمند محافظت می‌کند. یک تکه ابریشم را تصور کنید. فقط یک پارگی کوچک می‌تواند در ظاهر آن تفاوت زیادی ایجاد کند. برای پوست نیز همینطور است. هر سوختگی، صدمه، یا دیگر آسیب‌ها مانند جراحی می‌تواند جای زخم یا اسکار ایجاد کند.

اسکار چیست؟

اسکارها به عنوان بخشی از روند بهبودی پس از بریدگی یا آسیب به پوست ایجاد می‌شوند. پوست با رشد بافت‌های تازه برای به هم کشیدن ناحیه زخم در هر شکافی که ناشی از آسیب باشد، خود را ترمیم می‌کند. بافت زخم عمدتاً از یک پروتئین به نام کلاژن ساخته می‌شود.

اسکارها در اندازه و شکل‌های مختلف ایجاد می‌شوند. برخی از اسکارها بزرگ و دردناک هستند در حالی که برخی دیگر به ندرت قابل مشاهده‌اند. افراد با پوست‌های تیره (بخصوص افرادی با نژادهای آفریقایی، آسیایی یا اسپانیایی) و همچنین افرادی با موهای قرمز، احتمال اینکه به اسکارهای کلوئید دچار شوند، بیشتر است. کلوئیدها اسکارهای برآمده هستند که در نواحی فراتر از ناحیه آسیب‌دیده رشد می‌کنند. جای زخم‌ها براساس اندازه، نوع و محل آن، ممکن است ناخوشایند به نظر برسد و حتی ممکن است حرکت آن ناحیه را سخت کند.

تمام اسکارها به درمان نیاز ندارند و ممکن است با گذشت زمان برطرف شوند. اگر جای زخم شما را آزار می‌دهد یا درد ایجاد می‌کند، درمان می‌تواند به شما کمک کند.

چند نوع اسکار وجود دارد؟

انواع متفاوت اسکارها شامل موارد زیر است:

• اسکار کلوئید. این جای زخم‌ها ناشی از یک روند بهبودی بیش از حد است. آنها به نواحی فراتر از آسیب اصلی کشیده می‌شوند. با گذشت زمان اسکار کلوئید ممکن است مانع از حرکت شود.
• جای زخم کانتراکچر یا انقباضی. اگر پوست دچار سوختگی شده باشد، ممکن است جای زخم انقباضی ایجاد شود. این جای زخم پوست را سفت می‌کند که ممکن است توانایی حرکت را با مشکل مواجه کند. جای زخم انقباضی ممکن است به نواحی عمیق‌تر نفوذ کرده و بر عضلات و عصب‌ها تاثیر بگذارد.
• اسکار هایپرتروفیک. اسکارهای برجسته و قرمز رنگی هستند که به کلوئید شباهت دارند اما از محدوده زخم فراتر نمی‌روند.
• جای جوش. اگر آکنه شدید ایجاد شود، احتمال بروز این نوع اسکار وجود دارد. انواع مختلفی از جای جوش وجود دارد که از حفره‌های ریز تا جای زخمی که ظاهر آن حالت گوشه‌دار یا موج‌دار است.
• ترک پوستی. هنگامی که پوست کشیده شده یا چروک می‌شود، بافت‌های پیوندی زیر پوست ممکن است آسیب ببیند. ترک پوستی اغلب در طول بارداری، بلوغ یا پس از افزایش و کاهش وزن نیز اغلب ایجاد می‌شود. آنها معمولاً روی سینه، شکم، ران‌ها و بالای بازو ایجاد می‌شوند.

‌علت ایجاد اسکار چیست؟

اسکارها بخشی از روند بهبودی بدن هستند. پوست به عنوان بخشی از سیستم ایمنی، مانعی برای محافظت از بدن در مقابل میکروب‌ها و دیگر مواد مضر است. هنگامی که پوست آسیب می‌بیند، بدن بافت تازه‌ای از کلاژن ایجاد می‌کند تا خود را ترمیم کند.

کلاژن نقش مهمی در سرتاسر بدن ایفا می‌کند که شامل برجسته کردن پوست و کمک به غضروف برای محافظت از مفاصل است. هنگامی که جای زخم ایجاد می‌شود، فیبرهای کلاژن، پوست آسیب دیده را ترمیم می‌کنند و هر ناحیه‌ای از پوست که باز شده را، می‌بندند. این بافت‌های تازه از عفونت پیشگیری می‌کند.

اسکار چگونه تشخیص داده می‌شود؟

می‌توان به آسانی با نگاه کردن به ناحیه آسیب دیده که بهبود یافته است، اسکار را تشخیص دهید. اسکارها اغلب تیره‌تر، روشن‌تر یا صورتی‌تر از بافت اطراف دیده می‌شوند.

پزشک معاینات جسمانی انجام می‌دهد تا جای زخم ایجاد شده را ارزیابی کند. پزشک به اندازه جای زخم، بافت و رنگ آن نگاه می‌کند تا نوع آن را تعیین کند. درمان براساس نوع اسکار، محل آن و علت ایجاد کننده آن و مدت زمانی که جای زخم وجود دارد، متفاوت است.

روش‌های درمانی برای جای زخم

درمان‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانند جای زخم را کوچک‌تر و نامحسوس کند. پزشک ممکن است یک درمان یا ترکیبی از آنها را به بیمار توصیه کند. درمان جای زخم به چندین عامل بستگی دارد که شامل:

• نوع، اندازه و محل جای زخم است
• اینکه زخم درد ایجاد می‌کند یا بر توانایی حرکت شخص تاثیرگذار است
• سن و مدت زمان ایجاد جای زخم

استتار پوست (آرایش)

داروخانه‌ها لوازمی را می‌فروشند که مخصوص پوشش جای زخم طراحی شده است. این مواد برای جای زخم صورت بسیار سودمند است.

تکنسین آموزش دیده برای پوشش پوست، قادر است یک رنگ متناسب خوب برای رنگ پوست شخص پیدا کرده و به او آموزش دهد که چگونه از آن استفاده کند. این مواد ضدآب هستند و می‌توانند به مدت 2 -3 روز روی پوست باقی بمانند.

ژل یا ورقه سیلیکون

ژل یا ورق سیلیکون را می‌توان برای بهبود پوست بکار گرفت (برای زخم‌های باز استفاده نمی‌شود) تا اسکار را صاف و نرم کند. آنها همچنین خارش و درد اسکار را برطرف می‌کنند.

برای تاثیرگذاری ژل یا ورقه‌های سیلیکون، باید بیش از 12 ساعت در روز و به مدت حداقل سه ماه روی اسکار قرار بگیرند. می‌توان آنها را شست و دوباره استفاده کرد.

درمان جای زخم با تزریقات پی آر پی 

عوامل رشد مفید در پلاکت‌ها به ایجاد رگ‌های خونی تازه کمک می‌کنند و همچنین بافت‌های تازه می‌سازند. این فرآیند بهبود بافت پوست را تسریع می‌کند. درمان اسکار با تزریق پی آر پی، با تحریک سلول‌های بافت همبند (فیبروبلاست) و سلول‌های اپیدرم (کراتینوسیت)، اسکار را کوچک‌تر می‌کند یا برطرف می‌کند. با افزایش تولید این سلول‌های مرتبط با پوست، کلاژن‌های تازه ایجاد می‌شود.

کلاژن، پروتئین فراوانی در بدن انسان است و نقش مهمی در بسیاری از فرآیندهای مختلف دارد، از جمله تولید بافت پوست سالم و تازه. کلاژن جدیدی که در اطراف محل تزریق تولید می‌شود، به تدریج بافت اسکار را جایگزین می‌کند. با جوانسازی و بازسازی پوست در ناحیه مورد نظر، زخم به صورت نامحسوسی بهبود می‌یابد.

استروئید

استروئیدها نمی‌توانند اسکار را بطور کامل برطرف کنند، اما آنها ظاهر آن را بهبود می‌بخشند. تزریقات کورتیکواستروئید می‌تواند برای درمان کلوئید و هیپرتروفیک بکار رود. چندین تزریق به اسکار انجام می‌شود تا ورم آن کاهش یافته و اسکار مسطح شود. تزریقات براساس نوع جای زخم ممکن است تکرار شود.

تزریقات بطور معمول در سه جلسه، با فاصله 4 تا 6 هفته انجام می‌شود تا واکنش بدن را ارزیابی کند. اگر اسکار رو به بهبودی باشد، درمان تا چند ماه ادامه خواهد یافت.

درمان با لیزر

چندین نوع لیزر و نور درمانی وجود دارد که می‌تواند باعث شود برجستگی اسکار (شامل جای جوش نیز است) کمتر شود. درمان لیزر از یک طول موج خاص نور استفاده می‌کند که باعث ایجاد فعالیتی در پوست می‌شود. اشعه V یک لیزر رنگینه پالسی در 595 نانومتر است که رگ‌های خونی کوچک در پوست را هدف قرار می‌دهد. گاهی اوقات این اسکارها به رنگ صورتی یا قرمز باقی می‌مانند، زیرا رگ‌های خونی تازه که برای بهبود زخم ایجاد شده است، زمانی که کار آنها به اتمام می‌رسد، کاهش نمی‌یابند. این لیزر می‌تواند رگ‌های خونی کوچک را بطور کامل بسوزاند تا از روی اسکار از بین رفته و رنگ صورتی یا قرمز ناپدید می‌شود. این عمل می‌تواند در صورت ضخیم بودن اسکار، به صاف شدن آن کمک کند، یا اگر بیش از حد نازک و فرو رفته باشد، به ضخیم شدن آن می‌انجامد.

فشار درمانی

یک بانداژ کشسان، پانسمان یا پوششی که در طول روند بهبودی، روی زخم فشار وارد می‌کند. این فشار از ایجاد اسکار یا کاهش اندازه آن، جلوگیری می‌کند. ماساژ درمانی می‌تواند به شکسته شدن بافت اسکار کمک کرده و امکان تغییر آن را فراهم می‌کند.

کرایوتراپی

می‌توان از نیتروژن مایع، برای منجمد کردن اسکار کلوئید استفاده کرد. اگر کرایوتراپی در مراحل اولیه بکارگرفته شود، ممکن است باعث صاف شدن اسکار کلوئید و توقف رشد آنها شود. عوارض جانبی درمان این است که رنگ پوست در نواحی تحت درمان روشن‌تر می‌شود.

تزریق ژل

ژل‌ها موادی هستند که می‌توان برای درمان زخم‌هایی که فرو رفتگی ایجاد می‌کنند، بکار گرفته شوند. درمان پرهزینه است و نتایج معمولاً موقتی هستند. برای حفظ تاثیر درمان، باید آن را تکرار کرد.

میکرونیدلینگ

میکرونیدلینگ که شامل یک وسیله چرخان است که از صدها سوزن کوچک تشکیل شده است که روی پوست کشیده می‌شود و می‌تواند ظاهر اسکار را بهبود ببخشد. اما اغلب برای دستیابی به تاثیر درمان، باید آن را تکرار کرد و نتیجه بسیار قابل ملاحظه خواهد بود.

جراحی ترمیم اسکار

با چندین روش جراحی می‌توان بافت اسکار را برداشت، ظاهر آن را بهبود داد یا پوستی را از ناحیه دیگر (پیوند پوست) به آن ناحیه انتقال داد. اینکار تغییر یک نوع اسکار به نوع متفاوت و ارجح است.

کرم‌ها و پمادهای موضعی

استفاده از پمادهای سیلیکون در ناحیه اسکار می‌تواند آن را کوچک‌تر کرده و از تشکیل اسکار پیشگیری کند. یا پزشک ممکن است استفاده از کرم کورتیکواستروئید یا ژل ورقه‌ای سیلیکونی را برای آن ناحیه تجویز کند. اگر پوست بیمار تیره باشد، پزشک ممکن است کرم روشن کننده پوست حاوی هیدروکینون برای روشن‌تر کردن اسکار پیشنهاد دهد.

پیشگیری

اگرچه همیشه نمی‌توان از ایجاد آسیبی که منجر به اسکار می‌شود، جلوگیری کرد، اما می‌توان خطر ایجاد اسکار پس از جراحی را کاهش داد. اگر اسکار ایجاد شود، با مراقبت‌های دقیق می‌توان آن را کمتر قابل توجه کند.

برای کاهش خطر ایجاد جای زخم، باید:

• به پزشک مراجعه کنید: اگر دچار زخمی هستید که ممکن است اسکار بجا بگذارد، برای معاینه به پزشک مراجعه کنید. ممکن است به بخیه یا پانسمان خاص نیاز داشته باشید تا پوست را در طول روند بهبودی نزدیک به هم نگه دارد. بخیه می‌تواند جای زخم را به حداقل برساند. حتماً دستورالعمل‌های پزشک هنگام مراقبت از بخیه را دنبال کنید. براساس نوع و محل زخم، ممکن است به آنتی‌بیوتیک خوراکی یا موضعی نیاز داشته باشید تا از عفونت پیشگیری شود.
• زخم را تمیزکنید. آن ناحیه را با آب و صابون بشویید. هر آلودگی یا خون خشکیده را تمیز کنید و یک پانسمان روی زخم قرار دهید تا باکتری‌ها را دور نگه دارد. حتماً پانسمان را درطول روند بهبودی زخم تعویض کنید.
• زخم را مرطوب نکنید. ژل پترولیوم یا پدهای سوختگی مرطوب کننده استفاده کنید تا از خشک شدن بیش از حد زخم و ایجاد پوسته جلوگیری شود. پوسته روی زخم میتواند اسکار را تشدید کند.
• آن را در مقابل نور خورشید قرار ندهید. جای زخم را بپوشانید یا از ضد آفتاب جهت محافظت از آن استفاده کنید. قرار گرفتن در معرض نور خورشید باعث تیره شدن اسکار می‌شود. وقتی بطور مکرر درمقابل نور خورشید قرار می‌گیرید، خطر ایجاد سرطان پوست افزایش می‌یابد.
• مواد مغذی به بدن برسانید. سطح پایین ویتامین دی یا سی در سیستم بدن، می‌تواند منجر به تشدید جای زخم شود، بدن به مقدار بالای پروتئین در رژیم غذایی نیاز دارد تا به پوست کمک کند مواد مورد نیاز بهبودی را فراهم کند.

سوالات متداول

آیا جای زخم با گذشت زمان، کمرنگ شده، چروکیده شده یا نامحسوس خواهند شد؟

اکثر اسکارها با گذشت زمان ناپدید می‌شوند و مشکلات سلامتی طولانی مدت ایجاد نمی‌کنند. چگونگی تغییرات اسکار به ناحیه، اندازه و نوع آن بستگی دارد. اسکار ممکن است تا حدی محو شود که به ندرت قابل دیدن باشد، اما هرگز بطور کامل از بین نمی‌رود.

بهبودی اسکار چه مدت طول می‌کشد؟

بهبودی اسکار پس از آسیب یا جراحی به 12 تا 18 ماه زمان نیاز دارد. یک جای زخم معمولی درابتدا تیره‌تر می‌شود و پس از مدت زمانی ناپدید می‌شود. در افراد با پوست‌های تیره‌تر، اسکارهای تیره ممکن است تا چندین سال یا تا زمان نامعلومی باقی بمانند.

چه زمانی برای رفع اسکار باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر ظاهر اسکار برای شما ناراحت کننده است، بهتر است با پزشک خود در مورد روش‌های درمانی برای بهبود ظاهر آن مشورت کنید. اگر مشاهده کردید که محل زخم تغییر می‌کند، دردناک و حساس است، خارش یا عفونت ایجاد شده، بهتر است به متخصص پوست مراجعه کنید. همچنین، اگر خال، کک و مک یا برجستگی در ناحیه اسکار مشاهده کردید، بهتر است بلافاصله به متخصص مراجعه کنید. این مشکل ممکن است نشانه سرطان پوست باشد که در محل زخم در حال رشد است.